ජුදයින්ගේ කැලැන්ඩරේ

මේ ඉන්නෙ මම. මම ජුදෙව්වෙක් බව ඕගොල්ලො දන්නවා ඇතිනෙ. නොදන්න අයත් ඇති ඉතින්. ජුදෙව්වෙක් කියනවාට අමතරව ඉශ්‍රායලයෙක් කිව්වත් වරදක් නෑ. කැමතිනම් හෙබ්‍රෙව්වෙක් කියලා උනත් කියන්න පුළුවනි. මොකද හෙබ්‍රෙව්වන්ගෙන්(Hebrew) කොටසක් තමයි ඉශ්‍රායෙල්වරු (Israelite) උනේ එයිනුත් කොටසක් තමයි ජුදෙව්වො ( Jewish) උනේ. මම දැක්කා මේ විස්තර බ්ලොගයක තියෙනවා. මෙතනින් ගියොත් ඒ විස්තර බලන්ඩ පුළුවනි.

ඉතින් යාළුවනේ කොහොමද තොරතුරු. මම මේ මගේ දිනපොත ලියන ගමන්. අද ලෝක වර්ෂ 5773 කිස්ලෙව් මාසෙ 22වෙනිදානෙ. (22nd of Kislev, 5773 AM). දවස පටන්ගනිද්දි දිනපොත ලියන එක ගැන එච්චර හිතන්න එපා. මේ 21වෙනිදා ඒවයි ලියන්නෙ. 

සමාවෙන්ඩ සමාවෙන්ඩ. මට අමතක උනා. ඔයාලට මේ දින හුටපට තේරෙන්නේ නෑනෙ. අපෙයි ඔයාලගෙයි කැලැන්ඩර් දෙකක් කියලා අමතක උනානෙ. මේ මොනවද මේ කියන්නෙ කියලා හිතන්ඩ ඇති නේද? කමක් නෑ කම්මැලිකම යන්ඩත් එක්ක අපේ කැලැන්ඩරේ ගැන කියන්නම්කො. ඔන්න කල්පනාවෙන් කියවන්ඩ එහෙනම්. මොකද චුට්ටක් පැටලෙනවා.

වර්තමානෙ ලෝකයේ පොදුවේ පාවිච්චිවෙන වගේම ඕගොල්ලො පාවිච්චි කරන කැලැන්ඩරේට කියන්නෙ ග්‍රෙගරියානු කැලැන්ඩරේ (Gregorian calendar) (ප.ලි. සෙන්නාගේ හා විචාරක මහත්මයාගේ දැනුම්දීම මත නිවැරදි කළා) කියලනෙ. ක්‍රි.පූ. (BC) ක්‍රි.ව.(AD) පාවිච්චි කරන්නෙ අන්න ඒක. මම ඒ ගැන නම් ටිකක් දන්නවා ඉතින් ලේසියෙන්ම අපේ කැලැන්ඩරේ කොටින්ම කියනවා නම් හෙබ්‍රෙව් කැලැන්ඩරේ එහෙම නැත්නම් ජුදා කැලැන්ඩරේ ගැන කියන්ඩ පුළුවන් වේවි. ඕගොල්ලන්ගේ කැලැන්ඩරේ පාදක කරගෙන කියන්නම්. ඔන්න මෙතන ඉඳන් අපේ කැලැන්ඩරේට කියන්නෙ ජුදා කැලැන්ඩරේ. ඕගොල්ලන්ගෙ කැලැන්ඩරේ පොදු කැලැන්ඩරේ.

මේ ජුදා කැලැන්ඩරේ (Hebrew calendar) තමයි අපේ රට වන ඉශ්‍රායෙලයේ නිල කැලැන්ඩරය. රටේ සියලුම කටයුතු සිදුවෙන්නෙ මේ කැලැන්ඩරේට අනුව. ලෝක පුරා විසිරිලා ඉන්න අනික් ජුදා අයත් ආගමික කටයුතු වලට මේක පාවිච්චි කරනවා. අන්තර්ජාතිකව පාවිච්චි කරන්නෙ ග්‍රෙගරියානු කැලැන්ඩරේ හින්දා වෙනත් රටවලදී නම් සිවිල් වැඩ කරන්නෙ ග්‍රෙගරියානු කැලැන්ඩරේට අනුව. ඒත් කොහේ හිටියත් ආගමික කටයුතු වෙන්නේ නම් ජුදා කැලැන්ඩරේට අනුවම තමයි. ඉතින් මොකක්ක්ද මේ ජුදා කැලැන්ඩරේ?

ජුදෙව්වො  පාවිච්චි කරන්නෙ ක්‍රි.ව. ක්‍රි.පූ ක්‍රමය නෙමෙයි.  ජුදෙව්වන්ගේ වර්ෂ ක්‍රමය තමයි ලෝක වර්ෂ (in the year of the world). ඕගොල්ලො සමහර විට අහලත් ඇති ජුදා ආගමිකයන් විශ්වාස කරනවානෙ දෙවියන් වහන්සේ ලෝකය මැව්ව බව. ඒ ලෝකය මවපු වර්ෂය 0 ලෙස අරගෙන තමයි ලෝක වර්ෂ ක්‍රමය පාවිච්චි වෙන්නෙ. ඉතින් අපි දැන් මේ ඉන්නෙ ලෝක වර්ෂ 5773. ලෝක වර්ෂ කියන එක ලතින් භාෂාවෙන් Anno Mundi විදිහට භාවිතා වෙන නිසා 5773 AM කියලා තමයි පාවිච්චි වෙන්නෙ. ඔයාලට තේරෙන විදිහට කිව්වොත් මේ වර්ෂය ආරම්භ වුනේ පොදු කැලැන්ඩරයෙන් 2012 සැප්තැම්බර් මාසෙ 16 වෙනිදා ඉර බැසයාමත් එක්ක. ඒ වගේම අවසන් වෙන්නෙ2013 සැප්තැම්බර් මාසෙ 4 වෙනිදා ඉරබැසයාමත් එක්ක. ජුදයින්ගේ හැම අවුරුද්දකටම සමාන දින ගණනක් නෑ. උදාහරණෙකට කිව්වොත් මේ අවුරුද්දට දින 353 උනාට ඊළඟ අවුරුද්දට දින 385යි. ඊටත් පස්සෙ අවුරුද්දට දින 354යි. ඔය විදිහට අවුරුද්දේ දින ගණන විචලනය වෙනවා. මම අන්තිමට මේ ගැන කියන්නම්.

මෙතනින් ගිහිල්ලා බලන්න පුළුවන් අද ඕගොල්ලො ඉන්නෙ මොන හෙබ්‍රෙව් දවසෙද කියලා. ඕගොල්ලෝ මේ ලිපිය බලනකොට ඉර බැහැලා (After sunset) නම් මතක ඇතුව ඒක කියන්න.  ඒ මොකද කියලා දන්නවද?

ජුදෙව්වරුන්ගෙ  දවස ආරම්භ වෙන්නෙ ඕගොල්ලන්ගෙ වගේ මධ්‍යම රාත්‍රියෙ නෙමෙයි. හැන්දෑවෙ ඉර බැහැලා ගියාම. ඒකයි ඉර බැහැලා නම් ඒක කියන්න කිව්වෙ. ඉතින් දවස පටන්ගන්නෙ මේ වෙලාවෙ කියලා හරියටම වෙලාවක් කියන්න බෑ. පහළ පින්තූරෙ බලන්නකො. (පේන්නෙ නැත්නම් ලොකු කරලා බලන්ඩ උඩට කොටන්ඩ )

ජුදයින්ගේ දවස

 හෙබ්‍රෙව්වරුන් දහවල් කාලය දවස ලෙසත් ඉතිරිය රාත්‍රිය විදිහටත් තමයි සළකන්නෙ.රාත්‍රී කාලය සමාන කොටස් දොළහකට බෙදෙනවා වගේ දහවල් කාලෙත් සමාන කොටස් දොළහකට බෙදෙනවා. මේ එක කොටසක් පැයක් හැටියටයි සළකන්නෙ. දහවල රාත්‍රියෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම වෙන්වෙලා. ඒක නිසා තමයි දින හතලිහක් නොකියා දහවල් හතලිහක් හා රාත්‍රී හතලිහක් ලෙස පාවිච්චි වෙන්නෙ. හරියටම කියනවා නම් ඕගොල්ලො දහවල කිව්වට ජුදෙව් බාසාවෙන් දිනයනෙ. එතකොට හරියට කියනවා නම් දින හතලිහක් හා රාත්‍රී හතලිහක්. ඒත් සිංහලට පරිවර්තනයේදී ඒක දහවල් හතලිහක් හා රාත්‍රී හතලිහක් කරලා. එහෙම නොකරත් බෑනෙ.

මේ විදිහට බෙදපුවාම  රාත්‍රියේ හය වැනි පැයත් හත්වෙනි පැයත් අතර මධ්‍යම රාත්‍රියත් දහවල් හය වැනි පැයත් හත්වැනි පැයත් අතර කාලය මධ්‍යහන වෙනවා. ඉතින් හෙබ්‍රෙව් හෝ ජුදා ලේඛන කියවනවා නම් මේ බව දැනඉන්නම වෙනවා.

ඉතිහාස මිස්ගෙ භූගෝල පාඩම කියෝපු අය වගේම අනික් අයත් දන්නවා ඇතිනෙ දවසේ රාත්‍රිය හා දහවල සමාන නැති බව ඉතින් ශීතකාලෙදි රාත්‍රී පැයක කාලය වැඩිවෙනවා ගිම්හාන කාලයේදී දහවල් පැයක කාලය වැඩිවෙනවා. ඒ බව පහල පින්තූර දෙකේ.

සිසිර සෘතුවේදී රාත්‍රී පැය දිගුය

ගිම්හානයේදී දහවල් පැය දිගුය

 සමකය ආසන්නයේදී නම් මේක ඒතරම් ප්‍රශ්නයක් නොවුනට ඈතට වෙන්න වෙන්න සෘතු වෙනස් වෙද්දි රාත්‍රියේ දහවලේ වෙනස වැඩිවෙනවා. එතකොට ඉතින් ඉතා කෙටිම රාත්‍රියක් වගේම ඉතා කෙටි දහවලක් එන්නත් පුළුවන්නෙ.  ඉර බහින්නෙ නැති කාලත් පායන්නෙ නැති කාලත් එනවනෙ. ඒ වගේ රටවල ඉන්න අය කරන්නෙ ශීත කාලයේ මධ්‍යම රාත්‍රියත් ගිම්හාන කාලයේ මධ්‍යහනයත් දවසේ ආරම්භය විදිහට සැළකීම.

කෙටියෙන්ම කියනවා නම් දවසේ ඉර බැසීමත් ඉර පෑයීමත් අතර කාලය ගන්නවා. දොළහට බෙදනවා. ඒක රාත්‍රී පැයක්. ඉර පෑයීමත් බැසීමත් අතර කාලය ගන්නවා. දොළහට බෙදනවා. ඒක දහවල් පැයක්. දවසින් දවසට පැයකට නියමිත කාලය අඩු වැඩි වෙනවා කියලා අමුතුවෙන් කියන්න ඕන නෑනෙ.

රාත්‍රියෙදී තියෙන තවත් කාල බෙදීමක් තමයි යාමයන් (Watch) වලට බෙදීම.  රාත්‍රියේ පළමු පැය තුන පළමු යාමයටත්(first watch) දෙවන පැය තුන දෙවෙනි යාමයටත්(second watch) විදිහට පැය දොළහා යාම හතරකට බෙදෙනවා. උඩ පින්තූර බැලුවොත් තේරේවි. ජුදා ලේඛන වල යාම කියලා තියෙන්නෙ මොනවද දැන් දන්නවානෙ. යම් තැනක යම් සිද්ධියක් පළමු යාමයේදී උනා කියනවා නම් ඒ කියන්නෙ ඉර බැස ගිහින් පළමු පැය තුන තුළ උනා කියන එක.

මෙතනට ගියොත් මේ මොහොතෙ ජෙරුසලමෙ වෙලාව දැක්වෙන පින්තූරයක් පෙනේවි. මම විස්තර ගත්තෙත් එතනින්. ගිහිල්ලාම බලන්න. පැහැදිලිවම තේරෙයි.

 අපි ගණිත ක්‍රමවල සීමා වලින් මිදිලා ස්වභාවධර්මයේ කැලැන්ඩරය පාවිච්චි කරනවා කියලා කියන්ඩ පුළුවන්. කොටින්ම කිව්වොත් ඉරට හඳට අනුව වැඩ කිරීම. ඒ කියන්නෙ අපේ පැය, දවස, අවුරුද්ද තීරණය කරන්නෙ ස්වාභාවික ඉර, හඳ මිසක් කෘතිම ඔරලෝසුව නෙමෙයි. වර්තමානයේදී නම් කෘතිම ඔරලෝසුව ස්වාභාවික ඔරලෝසුවට ආධාරකයක් විදිහට පාවිච්චි කරනවා.

දවස ඔය විදිහට වෙනකොට ඒ වගේ දවස් හතක් එකතුවෙලා තමයි සතියක් හැදෙන්නෙ.  සතියේ දවස්වලට කියන නම් දාන්නම්කො. හෙබ්‍රෙව් වලින් Yom කියන්නෙ 'දවස' කියන එක.

1. Yom Rishon  = පළමු දවස = ඉරිදා (පොදු ව්‍යවහාරයේ සෙනසුරාදා හවස සිට ඉරිදා හවස දක්වා)
2. Yom Sheni = දෙවන දවස = සඳුදා
3. Yom Shlishi = තෙවන දවස = අඟහරුවාදා
4. Yom Reviʻi =සිව්වැනි දවස = බදාදා
5. Yom Chamishi = පස්වැනි දවස = බ්‍රහස්පතින්දා
6. Yom Shishi = සවැනි දවස = සිකුරාදා
7. Yom Shabbat = සබත් දවස = සෙනසුරාදා

 මතක තියාගන්ඩ ඕනා කාරණයක් තමයි මම ඔතන ඉරිදා, සඳුදා කියලා දැම්මට ඒක ඔයගොල්ලන්ගේ ඉරිදා සඳුදාම නෙමෙයි. අපේ පළමු දවස කියන්නෙ සෙනසුරාදා හවස ඉඳන් ඉරිදා හවස වෙනකන්. දෙවන දවස කියන්නෙ  ඉරිදා හවස ඉඳන් සඳුදා හවස වෙනකන්. තේරෙනවා නේද?  මම හිතන්නෙ කට්ටිය දැන් හෙබ්‍රෙව් වලින් ගනින්නත් දන්නවා. ජුදා ලේඛනවල දවස කියන්නෙ මොකක්ද දැන් දන්නවානෙ.

ඊළඟට මාස ගැන බලමු.  මෙතනදි නම් ඔයාලාට ටිකක් පැටලේවි. මොකද මාස ක්‍රමය යන්නෙ හඳට අනුව. අවුරුද්ද යන්නෙ ඉරට අනුව. ඒක නිසා තමයි කලින් මම කිව්වත් වගේ නියමිත දින ගණනක් නැත්තෙ. මේ පින්තූරෙ බලන්නකො.

මාස ක්‍රමය

  ඕගොල්ලන්ට වගේම අපිටත් අධික අවුරුද්දක් කියලා තියෙනවා. අපේ අධික අවුරුද්දකදී දින383ක් හෝ 384ක් හෝ 385ක් වෙන්න පුළුවනි. සාමාන්‍ය අවුරුද්දකදී දින 353ක් හෝ 354ක් හෝ 355ක් වෙන්න පුළුවනි. ඒවගේම තමයි අසම්පූර්ණ (deficient), සාමාන්‍ය (regular) හා සම්පූර්ණ(complete) ලෙසත් නම් කෙරෙනවා. උදාරහරණයකින් කිව්වොත් දින 353ක් තියෙන අවුරුද්දට කියන්න 'අසම්පූර්ණ සාමාන්‍ය  අවුරුද්ද'. දින385 නම් 'සම්පූර්ණ අධික අවුරුද්ද'. 

අවුරුද්දක්  සාමාන්‍ය හෝ අධික වෙන්නෙ මාස ගණනින්. අධික අවුරුද්දකට මාස 13ක් තියෙනවා. සාමාන්‍ය අවුරුද්දකට මාස 12යි. Adar II කියන්නෙ ඒ විදිහට එකතුවෙන දහතුන්වෙනි මාසය.

ඔන්න ඔහොමයි වර්තමාන කැලැන්ඩරේ කතන්දරේ.  වර්තමානයේ ඔහොම උනාට යම් යම් කාලවලදී ලොකු ලොකු වෙනස්කම් වලට ලක්වෙලාත් තියෙනවා. ඒක නිසා ඉතිහාසගත ලේඛනවලදී කාලය ගැන තියෙන සටහන් බොහෝම පරිස්සමින් කියවන්න වෙනවා. කොටින්ම කියනවා නම් ඈත අතීතයේ දිනයක් කියලා සටහන් කළේ වර්තමානයේ හැටියට වසර දහස් ගානක් වෙන්නත් පුළුවන්. 

ඉතින් මේ ලිපියෙන් ඕගොල්ලො අපේ  දවසේ වේලාව බෙදෙන හැටිත් සතිය මාසය හැදෙන හැටිත් අවුරුද්ද හැදෙන හැටිත් දැනගත්තනෙ. හෙබ්‍රෙව් වලින් ලියවෙච්ච දේවල්වල පරිවර්තන කියවනකොට මේ ගැනත් මතක තියාගන්න. එහෙනම් මම යනවා. කියවපු ඔයාලටත් මේක ලියන්න දුන්නු බ්ලොගේ අයිතිකරුටත් ස්තුතියි.

මූලාශ්‍ර :

• http://www.torahcalendar.com/HOUR.asp
• http://www.webexhibits.org/calendars/calendar-jewish.html#anchor-jewish-day
• http://en.wikipedia.org/wiki/Calendar
• http://www.hebcal.com/converter/?gd=5&gm=12&gy=2012&gs=on&g2h=Convert+Gregorian+to+Hebrew+date
• http://en.wikipedia.org/wiki/Anno_Mundi
• http://en.wikipedia.org/wiki/Hebrew_calendar
• http://en.wikipedia.org/wiki/Lunisolar_calendar

 සටහන :  සයුරි , ItalyDilan ,  Ranul Hashika , රූ....  ඔන්න ඉල්ලීම ඉටු කරා. :)